لئو تولستوی در این کتاب شرح‌حال پنج خانواده‌ی روسی به نام‌های واسیلی کوراگین، کنت رستوف، کنت بزوخف، کنت بالکونسکی بزرگ و آنا میخاییلونا، در زمان حمله‌ی ناپلئون به روسیه و جنگ و آتش‌سوزی در مسکو را روایت می‌کند. شخصیت‌پردازی قهرمان‌های بسیار زیاد این رمان برجسته با جزئیات و زیبایی حکایت از توانایی تولستوی در نوشتن یک شاهکار ادبی دارد.
«استراخوف» منتقد روسی که از دوستان تولستوی نیز هست، درباره «جنگ و صلح» این‌گونه بیان کرده است: «جنگ و صلح، تصویر کاملی از زندگی بشری است. تصویر کاملی از روسیه آن زمان است، تصویر کاملی از همه‌چیزهایی است که در آن‌ها، مردم سعادت و عظمت، اندوه و خواری خود را می‌یابند. این است جنگ و صلح». این رمان چه به لحاظ ادبی و چه به لحاظ تاریخی جز ارزشمندترین رمان‌های جهان است.

«جنگ و صلح» در بستر دو جنگ بزرگ (1812 و 1805 م.) بین روسیه تزاری و ارتش فرانسه به سرکردگی ناپلئون بناپارت روایت می‌شود. این کتاب دو بخش دارد که هم‌زمان پیش می‌روند: جنگ و داستان خانوادگی.

داستان جنگ و صلح در یک مجلس اشرافی آغاز می‌شود که در آن صحبت از حمله قریب‌الوقوع ناپلئون به روسیه است. در حقیقت شخصیت‌های اصلی رمان جنگ و صلح اشراف هستند و سرگذشت شخصیت‌ها درهم‌تنیده پیش می‌رود. این داستان یک شخصیت اصلی ندارد.

پرنس آندره‌ی بالکونسکی یکی از شخصیت‌های اصلی داستان است که در ابتدای داستان با همسر زیبا و نجیب خود لیزا در انتظار فرزندی هستند. او همسرش را نزد پدر سخت‌گیر خود و خواهرش ماریا می‌گذارد و خود به جنگ می‌رود. همسرش بر سر زایمان از دنیا می‌رود و پسری به دنیا می‌آورد که نام او را نیکولای می‌گذارند. آندره‌ی یکی از سرداران پرافتخار و از شجاع‌ترین قهرمانان جنگ و صلح است.

ماریا بالکونسکایا دختری نه چندان زیبا اما با چشم‌های مشکی نافذ است که در نیکوکاری و کمک به فقیران و رعیت‌ها از همه سبقت گرفته است. او تحت سلطه پدر مستبدش قرار دارد، با این حال او را می‌پرستد.

شخصیت دیگر پی‌یر بزوخف است، جوان تحصیل‌کرده از فرنگ آمده، فرزند نامشروع کنت بزوخف در حال مرگ و وارث تمام اموال او است. او هدف طمع‌ورزی واسیلی و دخترش هلن قرار می‌گیرد. هلن موفق می‌شود با پی‌یر ازدواج کند و به اموال بی‌حساب دست پیدا کند اما در نهایت با هوسرانی و بی‌بند و باری سرنوشت خود را تیره و تار رقم می‌زند و در رنج و بیماری می‌میرد.

پرنسس ناتاشا روستوا زیباترین شخصیت جنگ و صلح و به عقیده برخی شیرین‌ترین شخصیت همه رمان‌های جهان است. دختری شاد و سرزنده که در دوره‌ای نامزد آندره‌ی بالکونسکی می‌شود. پس از مرگ آندره‌ی بر اثر جراحت جنگی، او با پی‌یر بزوخف ازدواج می‌کند.

پرنس نیکولای روستوف برادر ناتاشا شخصیت دیگری است که اگرچه خوش‌قلب است اما خلق و خوی عصبی نظامی‌گری دارد. برخی می‌گویند تولستوی نیکولای را از روی شخصیت پدر خود آفریده است. نیکولای رستف در انتها با ماریا بالکونسکایا ازدواج می‌کند و در ملک اجدادی ماریا ساکن می‌شوند.

درمورد بخش تاریخی و حمله ناپلئون به روسیه، شکست مفتضحانه فرانسوی‌ها در روسیه نتیجه کار است. ناپلئون ابتدا با اقتدار وارد خاک روسیه می‌شود. از لحظات احساسی داستان آنجایی است که ناپلئون مسکو را اشغال می‌کند. روس‌ها از دور مسکو آتش گرفته را نگاه می‌کنند و به خاطر «مادر سفیدروی» خویش اشک می‌ریزند. در نهایت کمبود آذوقه و سرمای غیرقابل تحمل روسیه فرانسوی‌ها را از پای می‌اندازد و شجاعت مردم روسیه آنها را مجبور به عقب‌نشینی و فرار می‌کند.

جنگ و صلح را، اگر نه بزرگترین رمان عصر ما، دست‌کم یکی از بزرگترین آن‌ها دانسته‌اند: داستانی به‌مانند جهانی که در آن شخصیت‌های بسیاری هر یک با شوری خاص در افت‌وخیزند. اقیانوسی انسانی، با جریان‌های بی‌شمار و درهم‌ پیچیده که در ورای آن روحی مقتدر طوفان‌ها می‌انگیزد و فرو می‌خواباند و باز به‌پا می‌دارد. تولستوی در جنگ و صلح از نگارش داستان زندگی خصوصی افراد به شرح و روایت جنبش‌های ارتش‌ها و ملت‌ها می‌رسد و مسیر حرکت امواج عظیم انسانی را توصیف می‌کند که اراده میلیون‌ها نفر در آن مستحیل شده و بر آن اثر گذاشته است. جنگ و صلح را شعر روح روس دانسته‌اند که به صورت حماسه‌ای رنگین سروده شده است. اندیشه سرودن این حماسه از سال 1862 تالستوی را به خود مجذوب و مشغول می‌کند. کتاب با توصیف دریای راکد جامعه پیش از جنگ میهنی آغاز می‌شود. در ابتدا با دقتی چون‌وچراناپذیر و طعنی درخور، توخالی‌بودن جامعه اشراف روسیه را باز می‌نماید. در خلال گفتگوهای پوک و تشریفاتیِ ضیافت‌ها و لابه‌لای بیان اندیشه‌ها و مطامع مسکین نجبا و جنب‌وجوش خوشباشان و نوش‌خواران احتمال جنگ نیز مطرح می‌شود و صورت‌ها به‌تدریج جان می‌گیرند و در ذهن مخاطب می‌نشینند.

مهمترین ویژگی داستان‌های تولستوی درس‌های اخلاقی آن است. او شخصیت‌هایی را که از نظر اخلاقی وضعیت مناسب ندارند، به سزای اعمال خود می‌رساند. از طرفی شخصیت‌های پاکدامن و نیکوکار نیز پس از تحمل سختی و رنج در انتها به جایگاه ویژه خود می‌رسند. تولستوی عقیده دارد تاریخ تکرار می‌شود؛ عبرت از تاریخ یکی از دست‌آوردهای به پایان رساندن جنگ و صلح است.

جملاتی از متن کتاب

«در محافل اشرافی پترزبورگ همه‌جا بحث از حملۀ ناپلئون به کشورهای اروپایی، پیوستن روسیه به ارتش اتریش در دفاع از اروپا در مقابل کشورگشایی‌های ناپلئون، و نیز جوان درشت‌هیکلی به نام پی‌یر فرزند نامشروع و عزیزدردانه کنت بزوخف (یکی از مردان مشهور دربار که اینک در بستر مرگ است) می‌باشد، چون کنت این جوان را وارث ثروتش کرده است. پی‎یر جوان ده سالی در فرانسه درس‌خوانده و تازه به روسیه آمده و پایش به محافل اشرافی بازشده است. وی سه ماهی می‌شود که بنا به دستور پدرش از مسکو به پترزبورگ آمده تا شغلی برای خود پیدا کند اما هنوز شغلی برای خود انتخاب نکرده است. بااین‌حال همه می‌دانند که طبق وصیت کنت بزوخف او وارث احتمالی تمام دارایی این کنت بسیار ثروتمند است. به همین جهت همه‌کسانی که آرزو دارند او دامادشان شود در اطراف او می‌چرخند و او را دائم به محافل اشرافی دعوت می‌کنند. پی‌یر آدم ساده و متواضعی است. در محافل اشراف نیز وی باآنکه هنوز از روابط افراد سر درنمی‌آورد با حرف‌های صریح و تندش در بحث‌های سیاسی روز شرکت می‌کند و گاه با این حرف‌ها باعث رنجش دیگران می‌شود. مثلاً او از ناپلئون دفاع می‌کند و معتقد است او آدم‌بزرگی است، چون بااینکه انقلاب پیروز شده ولی حقوق شهروندانش را حفظ کرده است. برای همین آنا پاولونا بانی محفلی که پی‎یر در آنجا مهمان است همه‌جا مواظب حرف زدن‌های اوست. پرنس آندره دوست پی‌یر نیز تقریباً با او هم‌عقیده است و می‌گوید کارهای ملی یک امپراتور را باید از مسائل خصوصی او جدا کرد.»

فروشگاه اینترنتی برساد